O aroniji
Aronija je vrsta bobičastog voća iz porodice ruža(Rosaceae). Iako je u Bosni i Hercegovini iz godine u godinu uzgoj aronije sve popularniji, uzgojene su količine još uvijek zanemarive. U svijetu se uzgoju ove vrste bobičastog voća u posljednje vrijeme pridaje sve veće značenje, prvenstveno zbog zdravstvenih dobrobiti i pogodnosti za ekološki uzgoj.
Ona raste na prostoru od Kanade do Floride i javlja se u tri vrste biljke:
Crvenoplodna aronija (lat. Aronia arbutifolia) naraste 2-4 m u visinu, rijeđe 6 m. Listovi su joj 5-8 cm široki. Cvjetovi su joj bijeli ili blijedo ružičasti, otprilike 1 cm široki. Plod je crven, 4-10 mm širok i otporan na zimu.
Crnoplodna aronija (lat. Aronia melanocarpa) naraste u visinu malo manje od 1 m, a rijetki primjerci su narasli 3 m. Listovi su najčešće 6 cm široki. Cvjetovi su bijeli, imaju 1.5 cm širine. Ispočetka je plod crvene boje. Kad naraste, plod je crne boje, veličine 6-9 mm.
Ljubičastoplodnu aroniju (lat. Aronia prunifolia) jedni naucnii smatraju hibridom crvenoplodne i crnoplodne aronije, dok drugi smatraju da je to zasebna vrsta. Cvijeta od aprila do jula. Plod joj je tamnoljubičaste do crne boje, 7-10 mm širok.
Najzastupljenije sorte aronije su: Nero, Viking, Aron,Altsajska krupnoplodna, Moravska
slatkorodna.
U 18. vijeku, aronija dolazi u Europu, prvo u Rusiju i Skandinaviju a kasnije i u druge europske zemlje. U 30-im godinama 20. vjeka, ruski ugajivać Ivan Mitschurin u potrazi za biljkom koja nema velike zahtjeve u uzgoju a u isto vrijeme koja podnosi niske temperature bavio se je intezivno aronijom.
Od tada se u Rusiji počinje uzgajati nova vrsta aronije (Aronija mitchurinii), također poznata kao "crna oskoruša":Ona se intenzivno uzgaja u Altai (Aronija mandschurica), te u blizini Moskve i Petrograda. U Njemačkoj se, zbog svoje sličnosti sa minijaturnom jabukom zove i „bobičasta jabuka“. Ova vrsta voća, je vrlo malo poznata u zapadnoj Europi. Često se aronija miješa sa oskorušom ili divljom trešnjom, pa je zovu Sorbus melanocarpa, Pyrus melanocarpa ili jednostavno Aronija nigra.
Biljke rastu kao grm na oko 2-2,5 metra visine a na dobrim mjestima mogu doprijeti i do 3 metra. One se razmnožavaju snažno i brzo , tako da uzgoj biljne generacije može trajati od 15 do 20 godina. Najveću plodnost biljke dostižu u svojim 2 - 6 godina starim mladicama. Starije mladice se uglavnom eliminiraju jer nisu dovoljno fleksibilne i ometaju mašinsku berbu. Aronija uspijeva u gotovo svakom tlu a voli sunčana mjesta. Cvatnja počinje sredinom maja kasnije od većine voćki tako da se pupoljci ne smrzavaju u pojavama mraza tokom proljetnih noći.
Oprašuju je pčele i vjetar, a u jesen listovi mijenjaju boju u crvene nijanse. Listovi aronije su jednostavni, poredani naizmjenično. Cvijetovi su mali, sastoje se od pet latica i pet čašičnih listića. Plodovi su joj bobice koje nisu jestive svježe jer su gorka okusa (osim crvenoplodne aronije), ali se često koriste u pripremi vina, džema, čaja, sirupa, kompota, likera, idt. Također se koriste kao začin i boja u pićima i jogurtima. Plodovima aronije se hrane ptice, te njezine sjemenke rasprostranjuju izmetom
Nakon 3 mjeseca, plodovi sazrijevaju, obično počinju u drugoj polovini augusta pa sve do septembra. U jednom grozdu je obično 15 bobica, sa težinom od 1 do 1,5 g po bobici. Berba se vrši samo jednom, kad bobice dozriju ravnomjerno.Aronija je vrlo isplativa, sa prinosm obiöno oko 7 tona po hektaru. Često je to pod povoljnim vremenskim uslovima i 10 do 15 tona, pa čak i do 25 tona po hektaru. Jedan grm u vrtu može nositi oko 10 do 15 kg plodova. U jesen, lišće na grmu dobiva narandžasto-crvenu boju. Grm postaje ukras za svaki vrt.
Aronija u svojim plodovima sadrži veliku koncentraciju antioksidansa (tanine, biofenole, flavonoide, antocijanine, katehine), do te mjere da je čak mnogo moćniji antioksidans od brusnice. Zbog toga je korisna preventiva protiv malignih oboljenja, efikasno pročišćava organizam od štetnih tvari pa i teških metala. Od vitamina sadrži C, A, E, B2, B6, B9 i vrlo rijedak vitamin P. Od minerala tu su kalcij, kalij, željezo, molibden, mangan, fosfor i jod. Osim toga aronija sardži i rijedak voćni šećer sorbitol.
Primjena u medicini. Aronija je prava riznica biološki aktivnih spojeva (preko 300). Čisti krv, jača cirkulaciju, snižava kolesterol i krvni tlak, djeluje protuupalno.[1] Svježi plodovi aronije imaju najveći antioksidativni kapacitet među svim bobičastim i ostalim voćem istraživanim do sada, a mjerenim po ORAC i TEAC standardima. Mnogobrojne epidemiološke studije ukazuju na snažnu povezanost između unosa aronije i smanjenja smrtnosti uslijed srčanih oboljenja, tumora i drugih degenerativnih bolesti, odnosno smanjenje ili odgađanje razvoja navedenih bolesti, kao i starenja
Aronija plodovi imaju hipotenzivan učinak. Chokeberry Aronija sok se koristi u početnom stadijumu hipertenzije, kod krvarenja različitog porjekla, ateroskleroze, gastritisa. Plodovi aronije se koriste osim kod hipertenzije i u tretmanu hepatitisa, alergija i trovanja.
Način korištenja
Chokeberry Aronija sok je propisan u količini od 30 do 50 ml 3 puta dnevno 30 minuta prije obroka za 10-30 dana. Aronija voće se koristi 5-10 g 3 puta na dan.
Ljekovita svojstva aronije.
Stručnjaci za zdravu ishranu ovu biljku gotovo svrstavaju u ,,super-voće,,Proizvodnja i korišćenje aronije u posljednjih par godina doživela je pravu ekspanziju,bar u našem regionu.Ljekovita svojstva aronije je teško nabrojati ,ali čemo navesti najpoznatija i ona koja se najviše pominju:
-podstiče cirkulaciju, pročišćava krv,
-ublažava glavobolju i migrenu,
- snižava povišen krvni pritisak,
-povoljno djeluje na želudac i crijeva, zaustavlja proliv,
-popravlja imunitet organizma, sprečava razvoj virusnih i bakterijskih infekcija.
Posebno se ističe njen blagotvoran uticaj na žuč i jetru jer pročisćava i omogućava pravilniji rad ovih organa.
Važno je i reći da aronija reguliše pravilan rad i izlučivanje hormona štitne žljezde, kao i da reguliše rad pankreasa pa može biti korisna u liječenju dijabetesa (čećerne bolesti).
The oxygen radical absorbance capacity (skraceno ORAC u prevodu antioksidativni kapacitet) predstavlja jedinicu za mjerenje vrijednosti antioksidansa u namirnicama. Nakon istraživanja koja su vršena u Sjedinjenim Američkim Državama saopšteno je da 100 grama zrelih plodova aronije sadrzi 16.100 ORAC jedinica, dok je poznato da je optimalna dnevna doza od 3.000 do 5.000 ORAC jedinica, potrebnih za adekvatnu antioksidativnu zaštitu ljudskog tkiva i plazme. Zahvaljujući tome opravdano se smatra da preventivno deluje na pojavu raznih malignih oboljenja.Aronija još podstiče zarastanje rana, usporava starenje organizma i kože, spriječava nastanak bora, štiti od UV zračenja.
Aronija se najčešće upotrebljava u sušenom obliku ili kao sok,može se od nje praviti i marmelada.Zbog oporog ukusa može se mješati i sa drugim vrstama voća (jabuka,borovnica), Pored svojih ljekovitih moći sibirska aronija jednako ljepo izgleda u proljeće dok cvjeta kao i u julu i avgustu kada je okićena plodovima koji če vas strpljivo sačekati do septembr
